Handleiding tot het bewaren en bevorderen van de gezondheid van den Nederlandschen zeeman. In ‚t bijzonder van den marine-schepeling. In 1893 uitgegeven door de zorg van het departement van marine.
Deze handleiding bestaat uit twee delen. Hoofdstuk V van het tweede deel handelt over de „moreele invloeden, de militaire tucht en de lichamelijke ontberingen”. De officier van gezondheid der 1e klasse heeft zich ingespannen om zowel de fysieke als de geestelijke gezondheid te bevorderen, waarbij de commandant in samenspraak met de officier van gezondheid de leiding heeft.
Als eerste valt op dat er veel aandacht is besteed aan de gevolgen van het verlaten van huis en haard. Uitvoerig staat hij stil bij de heimwee die kan optreden en die kan overgaan in melancholie. Zo iemand moet versneld naar huis worden gestuurd, omdat het vaak een onomkeerbaar proces is. Om dat te voorkomen wordt veel aandacht besteed aan de ontspanning aan boord, zonder de tucht uit het oog te verliezen. In onze ogen is het komisch om te lezen dat het wassen van de plunje en het verstellen van de kleding tot de ontspanning wordt gerekend.
De schrijver rekent de last die de officieren ondervinden van de lange reizen groter is dan die voor de rest van de bemanning. Zij zouden door hun „hogere” opvoeding tot meer beschouwing (lees piekeren) geneigd zijn en daardoor zich sneller in zichzelf keren. Dit leidt dan weer tot de eerder genoemde melancholie. De depressieve stoornis wordt niet met name genoemd. Wel de hypochondrie die uit al het gepieker geboren kan worden. Deze zou „in onloochenbaren samenhang met impotentie, venerische ziekte, blaasaandoeningen, hemorrhoïden, obstipatie en andere ziekten van de onderbuik” staan.
Aan de arts wordt ook de taak toegekend om bij de straffen die opgelegd worden de persoonlijke omstandigheden mee in ogenschouw te nemen, zodat de gezondheid niet ernstig in gevaar komt.
In een groot aantal bladzijden wordt de tabaksplant uit de doeken gedaan. Daarbij luidt de conclusie dat het niet goed voor de gezondheid kan zijn. Maar…omdat niet bewezen is dat roken schadelijker zou zijn dan niet roken, het roken niet verboden kan worden aan boord. Hoe tegenstrijdig kan je iets neerzetten in een handleiding.
De vraag rijst hoe dit werk in de bibliotheek van Zon & Schild verzeild is geraakt. Zou een van de latere geneesheren ooit als marineofficier arts zijn carrière zijn begonnen?
In ieder geval is het boeiend te lezen dat zachte karakters niet wordt aangeraden de zeedienst op te zoeken.
W.N.